باغ انگور (قرآن)باغ های انگور و نحوه پیدایش و رویش درختان و میوه های آن، تغذیه آنها از باران و خاک، همه از مخلوقات خداوندند که جای تدبر و شکر دارد. فهرست مندرجات۱.۱ - قول علامه طباطبایی ۲ - پروردگار خالق تاکستانها ۲.۱ - نظر تفسیر نمونه ۳ - تنها خداوند شایسته شکرگزاری ۴ - شرط کفار برای ایمان آوری ۴.۱ - اقتراح معجزات علیه پیامبر ۵ - عبرت از دو باغ انگور ۶ - استفاده خوراکی از انگور ۷ - خداشناسی از مطالعه باغ انگور ۸ - تنوع باغ انگور ۹ - زیبایی باغ انگور ۱۰ - پانویس ۱۱ - منبع ۱ - باغ انگور آیت الهیپیدایش تاکستان و باغ انگور به وسیله آب از نشانه‌های خداوند بر روی زمین است. و هو الذی انزل من السمآء مآء... فاخرجنا منه... وجنت من اعناب...(و اوست كسى كه از آسمان آبى فرود آورد پس به وسيله آن از هر گونه گیاه برآورديم و از آن (گياه) جوانه سبزى خارج ساختيم كه از آن دانه هاى متراكمى برمى آوريم و از شكوفه درخت خرما خوشه هايى است نزديك به هم و (نيز) باغهايى از انگور و زیتون و انار همانند و غير همانند خارج نموديم به میوه آن چون ثمر دهد و به (طرز) رسيدنش بنگريد قطعا در اينها براى مردمى كه ایمان مى آورند نشانه هاست.) وفی الارض قطع متجـورت وجنت من اعنـب... یسقی بمآء وحد...(و در زمين قطعاتى است كنار هم و باغهايى از انگور و كشتزارها و درختان خرما چه از يك ريشه و چه از غير يك ريشه كه با يك آب سيراب میگردند و (با اين همه) برخى از آنها را در ميوه (از حيث مزه و نوع و كيفيت) بر برخى ديگر برترى میدهيم بى گمان در اين (امر نيز) براى مردمى كه تعقل میكنند دلايل (روشنى) است.) ۱.۱ - قول علامه طباطباییتفسیر المیزان می فرماید: «و معنای آیه این است که : دلیل اینکه گفتیم نظام جاری در عالم قائم به تدبیر مدبری است که خود جزء عالم نیست، و همه اشیاء بالطبع در برابرش خاضعند، و بر وفق مشیت او و آنطور که او بخواهد سیر میکنند، این است که در زمین قطعه‌هایی هست نزدیک بهم و همسایه هم که خاکش از نظر طبع شبیه بهم است و در آنها باغهای انگور می‌روید که خود از میوه‌هایی است که از نظر شکل و رنگ و طعم و درشتی و ریزی و لطافت و خوبی بسیار با هم مختلفند، و همچنین حاصلهایی می‌روید که جنس و صنف آنها مختلف است، گندم و جو این محل با گندم وجوه محل دیگر مختلف است. و نیز خرما می‌روید که بعضیها مثل همند، و از یک ریشه جوانه می‌زنند، و بعضی مثل هم نیستند، با اینکه زمین یکی است و همه از یک آب مشروب می‌شوند، و ما بعضی را بر بعضی بخاطر مزیت مطلوبی که در صفات آنست برتری دادیم. وجود اختلاف، تنوع و تمایز در خلقت مستند به اختلاف اراده مسبب الاسباب عزوجل است.» وانزلنا من السماء ماء بقدر... • فانشانا لکم به جنت من نخیل و اعنـب (و از آسمان آبى به اندازه (معين) فرود آورديم و آن را در زمين جاى داديم و ما براى از بين بردن آن مسلما تواناييم. • پس براى شما به وسيله آن باغهايى از درختان خرما و انگور پديدار كرديم كه در آنها براى شما ميوه هاى فراوان است و از آنها می‌خوريد.) ۲ - پروردگار خالق تاکستانهاتنها خداوند، پدیدآورنده باغ‌ها و درختان انگور و تمامی نعمت هایی است که از آنان استفاده میشود. و هو الذی انزل من السمآء مآء فاخرجنا به... وجنت من اعناب...(و اوست كسى كه از آسمان آبى فرود آورد پس به وسيله آن از هر گونه گياه برآورديم و از آن (گياه) جوانه سبزى خارج ساختيم كه از آن دانه هاى متراكمى برمى آوريم و از شكوفه درخت خرما خوشه هايى است نزديك به هم و (نيز) باغهايى از انگور و زيتون و انار همانند و غير همانند خارج نموديم به ميوه آن چون ثمر دهد و به (طرز) رسيدنش بنگريد قطعا در اينها براى مردمى كه ايمان مى آورند نشانه هاست.) ینبت لکم به... والنخیل والاعنـب...(به وسيله آن کشت و زيتون و درختان خرما و انگور و از هر گونه محصولات (ديگر) براى شما مى‌روياند قطعا در اينها براى مردمى كه اندیشه میكنند نشانه اى است.) واضرب لهم مثلا رجلین جعلنا لاحدهما جنتین من اعنـب...(و براى آنان آن دو مرد را مثل بزن كه به يكى از آنها دو باغ انگور داديم و پيرامون آن دو (باغ) را با درختان خرما پوشانديم و ميان آن دو را كشتزارى قرار داديم.) وانزلنا من السماء ماء بقدر... • فانشانا لکم به جنت من نخیل و اعنـب... (و از آسمان آبى به اندازه (معين) فرود آورديم و آن را در زمین جاى داديم و ما براى از بين بردن آن مسلما تواناييم. • پس براى شما به وسيله آن باغهايى از درختان خرما و انگور پديدار كرديم كه در آنها براى شما ميوه هاى فراوان است و از آنها می‌خوريد.) وجعلنا فیها جنت من نخیل واعنـب...(و در آن (زمين) باغهايى از درختان خرما و تاك قرار داديم و چشمه ها در آن روان كرديم.) فانبتنا فیها حبا... وعنبا و قضبا (پس در آن دانه رويانيديم •و انگور و سبزى.) ۲.۱ - نظر تفسیر نمونهتفسیر نمونه میگوید: « و در مرحله بعد می‌افزاید: ((همچنین انگور و سبزی بسیار)) (و عنبا و قضبا). ذکر ((عنب) ) (انگور) از میان تمام میوه ها به خاطر مواد غذایی و حیاتی فراوانی است که در این میوه نهفته شده، و آن را به صورت یک غذای کامل در آورده است (توجه داشته باشید که ((عنب) ) هم به ((انگور)) گفته میشود و هم به ((درخت انگور)) و در آیات قرآن بر هر دو اطلاق شده، ولی در اینجا مناسب همان انگور است). ((قضب) ) (بر وزن جذب) در اصل به معنی سبزیهایی است که آن را در نوبتهای مختلف می‌چینند، و در اینجا به معنی انواع سبزیهای خوردنی است، و ذکر آن به دنبال انگور دلیل بر اهمیت این ماده غذایی است.» ۳ - تنها خداوند شایسته شکرگزاریایجاد باغهای انگور به منظور تغذیه انسان ، شایسته شکرگزاری از خداوند رحمان میباشد. وجعلنا فیها جنـت من نخیل واعنـب... • لیاکلوا من ثمره... افلایشکرون (و در آن (زمين) باغهايى از درختان خرما و تاك قرار داديم و چشمه ها در آن روان كرديم.•تا از ميوه آن و (از) كاركرد دستهای خودشان بخورند آيا باز (هم) سپاس نمى گزارند.) ۴ - شرط کفار برای ایمان آوریداشتن باغ انگور با نهرهایی جاری شده میان آن، یکی از پیش شرط‌های کافران مکه برای ایمان آورن به پیامبراکرم صلی‌الله‌علیه‌و‌آله‌وسلّم بود. وقالوا لن نؤمن لک حتی تفجر لنا من الارض ینبوعا• او تکون لک جنة من نخیل وعنب فتفجر الانهـر خلــلها تفجیرا (و گفتند تا از زمين چشمه اى براى ما نجوشانى هرگز به تو ایمان نخواهيم آورد. •يا (بايد) براى تو باغى از درختان خرما و انگور باشد و آشكارا از ميان آنها جويبارها روان سازى.) ۴.۱ - اقتراح معجزات علیه پیامبردر تفسیر المیزان آمده است: «این آیات آن معجزاتی را حکایت می‌کند که قریش علیه رسول خدا صلی‌الله‌علیه‌و‌آله‌وسلّم اقتراح و از وی مطالبه می‌کرده‌اند. وبا وجود قرآن که معجزه جاودانی است ایمان آوردن خود را مشروط به آن می‌نمودند، چون می‌خواستند قرآن را یکدستی گرفته آن را خوار بشمارند. ومعنای آن این است که ((قالوا)) یعنی قریش گفتند: ((لن نومن لک)) ای محمد به تو ایمان نمی‌آوریم ((حتی تفجر)) تا آنکه بشکافی ((لنا من الارض)) برای ما از زمین مکه با همه کم آبیش ((ینبوعا)) چشمه آبی که آبش خشک نشود ((اوتکون - اعجازا - لک)) تا اینکه به عنوان معجزه برای توبوده باشد (جنه من نخیل و عنب فتفجر الانهار) باغی از خرما وانگور که در آن نهرها جاری سازی ((خلالها)) در وسط آن بهشت ((تفجیرا جاری ساختنی ((او تسقط السماء کما ز عمت)) ویا آسمان را فروریزی همانطور که خودت (در سخنانت) ادعا کردی.» ۵ - عبرت از دو باغ انگورمثال دو باغ انگور (نمونه) و نابودی آن بر اثر غرور ، شرک و ناسپاسی صاحبش، مایه عبرت برای همه انسانها میباشد. •واضرب لهم مثلا رجلین جعلنا لاحدهما جنتین من اعنـب... • کلتا الجنتین ءاتت اکلها ولم تظـلم منه شیـا... • وکان له ثمر فقال لصـحبه وهو یحاوره انا اکثر منک مالا واعز نفرا• ودخل جنته وهو ظالم لنفسه قال مآ اظن ان تبید هـذه ابدا• ومآ اظن الساعة قآئمة... • قال له صاحبه وهو یحاوره اکفرت بالذی خلقک من تراب... • لکنا هو الله ربی ولا اشرک بربی احدا• ولولا اذ دخلت جنتک قلت ما شآء الله لا قوة الا بالله... • ... ویرسل علیها حسبانا من السمآء فتصبح صعیدا زلقا• او یصبح مآؤها غورا فلن تستطیع له طـلبا• واحیط بثمره فاصبح یقلب کفیه علی مآ انفق فیها وهی خاویة علی عروشها ویقول یــلیتنی لم اشرک بربی احدا• ولم تکن له فئة ینصرونه من دون الله وما کان منتصرا (و براى آنان آن دو مرد را مثل بزن كه به يكى از آنها دو باغ انگور داديم و پيرامون آن دو (باغ) را با درختان خرما پوشانديم و ميان آن دو را كشتزارى قرار داديم. •هر يك از اين دو باغ محصول خود را (به موقع) میداد و از (صاحبش) چيزى دريغ نمى ورزيد و ميان آن دو (باغ) نهرى روان كرده بوديم. •و براى او میوه فراوان بود پس به رفيقش در حالى كه با او گفت و گو میكرد گفت مال من از تو بيشتر است و از حيث افراد از تو نيرومندترم. •و در حالى كه او به خويشتن ستمکار بود داخل باغ شد (و) گفت گمان نمیكنم اين نعمت هرگز زوال پذيرد. •و گمان نمیكنم كه رستاخیز بر پا شود و اگر هم به سوى پروردگارم بازگردانده شوم قطعا بهتر از اين را در بازگشت خواهم يافت. •رفيقش در حالى كه با او گفت و گو میكرد به او گفت آيا به آن كسى كه تو را از خاك سپس از نطفه آفريد آنگاه تو را (به صورت) مردى درآورد کافر شدى. •اما من (میگويم) اوست خدا پروردگار من و هيچ كس را با پروردگارم شريك نمى‌سازم. •و چون داخل باغت شدى چرا نگفتى ماشاء الله نيرويى جز به (قدرت) خدا نيست اگر مرا از حيث مال و فرزند كمتر از خود میبينى. •اميد است كه پروردگارم بهتر از باغ تو به من عطا فرمايد و بر آن (باغ تو) آفتى از آسمان بفرستد تا به زمينى هموار و لغزنده تبديل گردد. •يا آب آن (در زمين) فروكش كند تا هرگز نتوانى آن را به دست آورى. •(تا به او رسيد آنچه را بايد برسد) و (آفت آسمانى) ميوه هايش را فرو گرفت پس براى (از كف دادن) آنچه در آن (باغ) هزينه كرده بود دستهايش را بر هم می‌زد در حالى كه داربست هاى آن فرو ريخته بود و (به حسرت) میگفت اى كاش هيچ كس را شريك پروردگارم نمى ساختم. •و او را در برابر خدا گروهى نبود تا ياريش كنند و توانى نداشت كه خود را يارى كند.) ۶ - استفاده خوراکی از انگورانسانها از انگور تاک‌ها در خوراکی‌ها و آشامیدنی‌ها زیاد استفاده میکنند. مواد موجود در انگور، آب آن و کشمش بسیار مغذی میباشد. ومن ثمرت النخیل والاعنـب تتخذون منه سکرا ورزقا حسنا...(و از ميوه درختان خرما و انگور باده مستى بخش و خوراكى نيكو براى خود مى گيريد قطعا در اين(ها) براى مردمى كه تعقل میكنند نشانه اى است.) ۷ - خداشناسی از مطالعه باغ انگوردوران ثمردهی باغ انگور و رسیدن میوه آن، شایان مطالعه و راهی برای خداشناسی است. و هو الذی انزل من السمآء مآء فاخرجنا به نبات کل شیء... وجنت من اعناب... انظروا الی ثمره اذا اثمر وینعه ان فی ذلکم لایـت لقوم یؤمنون (و اوست كسى كه از آسمان آبى فرود آورد پس به وسيله آن از هر گونه گياه برآورديم و از آن (گياه) جوانه سبزى خارج ساختيم كه از آن دانه هاى متراكمى برمی‌آوريم و از شکوفه درخت خرما خوشه هايى است نزديك به هم و (نيز) باغهايى از انگور و زیتون و انار همانند و غير همانند خارج نموديم به ميوه آن چون ثمر دهد و به (طرز) رسيدنش بنگريد قطعا در اينها براى مردمى كه ایمان می‌آورند نشانه هاست.) در تفسیر نمونه چنین آمده است: «با توجه به آنچه در گیاه شناسی از چگونگی پیدایش میوه‌ها و رسیدن آنها امروز می‌خوانیم نکته این اهمیت خاص که قرآن برای میوه قائل شده است روشن میشود، زیرا پیدایش میوه‌ها درست همانند تولد فرزند در جهان حیوانات است، نطفه‌های نر با وسائل مخصوصی (وزش باد یا حشرات و مانند آنها) از کیسه‌های مخصوص جدا می‌شوند، و روی قسمت مادگی گیاه قرار می‌گیرند، پس از انجام عمل لقاح و ترکیب شدن با یکدیگر، نخستین تخم و بذر تشکیل می‌گردد، و در اطرافش انواع مواد غذائی همانند گوشتی آن را در بر می‌گیرند. این مواد غذائی از نظر ساختمان بسیار متنوع و همچنین از نظر طعم و خواص غذائی و طبی فوق العاده متفاوتند، گاهی یک میوه (مانند انار و انگور) دارای صدها دانه است که هر دانه‌ای از آنها خود جنین و بذر درختی محسوب و ساختمانی بسیار پیچیده و تو در تو دارد. ...» ۸ - تنوع باغ انگورخداوند، پدیدآورنده باغهای انگور به صورت برافراشته بر پایه‌ها و ایستاده بر ساق خود است. وهو الذی انشا جنت معروشـت وغیر معروشـت...(و اوست كسى كه باغهايى با داربست و بدون داربست و خرمابن و كشتزار با ميوه هاى گوناگون آن و زيتون و انار شبيه به يكديگر و غير شبيه پديد آورد از ميوه آن چون ثمر داد بخوريد و حق (بينوايان از) آن را روز بهره بردارى از آن بدهيد و(لى) زياده روى مكنيد كه او اسرافکاران را دوست ندارد.) ۹ - زیبایی باغ انگورزیبایی و دل ربایی باغهای انگور محصور شده میان نخل‌ها و وجود داشتن مزرعه میان آن و جریان نهر آب در خلال آنها، همه از زیبایی های خلقت میباشد. واضرب لهم مثلا رجلین جعلنا لاحدهما جنتین من اعنـب وحففنـهما بنخل وجعلنا بینهما زرعا• کلتا الجنتین ءاتت اکلها ولم تظـلم منه شیـا وفجرنا خلــلهما نهرا (و براى آنان آن دو مرد را مثل بزن كه به يكى از آنها دو باغ انگور داديم و پيرامون آن دو (باغ) را با درختان خرما پوشانديم و ميان آن دو را كشتزارى قرار داديم. •هر يك از اين دو باغ محصول خود را (به موقع) میداد و از (صاحبش) چيزى دريغ نمی ورزيد و ميان آن دو (باغ) نهرى روان كرده بوديم.) ۱۰ - پانویس۱۱ - منبعمرکز فرهنگ و معارف قرآن، فرهنگ قرآن، ج۵، ص۲۹۹، برگرفته از مقاله «باغ انگور». |